Het Gebouw

Het gebouw

De FilmKoepel is de nieuwe bioscoop van Haarlem en bevindt zich in Rijksmonument de Koepel, een duizelingwekkend en iconisch gebouw aan de Papentorenvest. De Koepel werd in 1901 opgeleverd als gevangenis en heeft die functie langer dan een eeuw gediend. Toen de gevangenis in 2016 haar deuren sloot heeft het gebouw korte tijd dienstgedaan als ‘vluchtelingenhotel’ voor Syrische asielzoekers. In 2020 startte de renovatie van het gigantische bouwwerk onder leiding van architectenbureau van Sitgt en op 3 februari 2022 opende de FilmKoepel als een van de eerste nieuwe gebruikers haar deuren met zes filmzalen. Binnenkort kun je in de Koepel ook terecht voor horeca, voortgezet onderwijs en een game museum!

De renovatie in beeld

Panopticon

De Koepel werd van 1899 tot 1901 gebouwd door justitiearchitect Willem C. Metzelaar, naar het door zijn vader Johan F. Metzelaar eerder in Breda en Arnhem toegepast panopticon-principe. ‘Panopticon’ komt van het Griekse woord πανόπτης, wat zoiets als ‘alziend’ betekent. Volgens dit principe zijn de cellen gebouwd rond een grote centrale hal. In het midden van deze hal zat vroeger de opzichter. Door deze opstelling had je slechts één ‘alziende’ bewaker nodig om de in totaal 400 cellen in de gaten te houden.

© Foto: Rob Croes (1989)

Het meisje met het rode haar

Naast de Koepel vind je op ons terrein ook voormalig huis van bewaring de Vest. Het verschil tussen een huis van bewaring en een gevangenis is dat een huis van bewaring niet wordt gebruikt voor gevangenisstraffen, maar alleen voor voorlopige hechtenissen. Tijdens de oorlog kwam de Vest in handen van de bezetter die het veelal gebruikte om er leden van het Nederlandse verzet in op te sluiten. Een van de meest bekende arrestanten was Hannie Schaft, ook bekend als ‘het meisje met het rode haar’.

De Hannie Schaft-cel in de Koepel

Na jaren succesvol uit handen van de Duitse bezetter te zijn gebleven, werd de Nederlandse verzetsstrijder Hannie Schaft in 1945 bij een routinecontrole opgepakt en naar de Koepel gebracht. Na hier korte tijd te hebben vastgezeten, werd zij verplaatst naar een gevangenis in Amsterdam en vervolgens naar Overveen waar zij door de bezetter werd gefusilleerd.

Op de begane grond van de Koepel wordt op dit moment een van de voormalige gevangeniscellen opnieuw ingericht in originele stijl. De cel is straks vrij toegankelijk en biedt veel informatie over het leven van Hannie Schaft en geeft een goed zicht op de leefomstandigheden van een gevangene in die tijd.

Van huis van bewaring naar huis van de stad; Haarlem heeft zijn Koepel terug

De Volkskrant: "Haarlem heeft zijn Koepel terug. De gevangenis uit 1901 is dankzij een burgerinitiatief en een meewerkende gemeente in vier jaar getransformeerd in een prachtig licht interieur, waar vooral de Haarlemmer zich thuis moet voelen"

Lees verder

Van huis van bewaring naar huis van de stad; Haarlem heeft zijn Koepel terug

Open de Koepel

Na de sluiting van de gevangenis klonken er veel geluiden om de Koepel terug te geven aan de stad Haarlem en haar bewoners. Al meer dan honderd jaar maakte het iconische koepeldak onderdeel uit van de skyline, maar binnenkijken was er voor de meesten (gelukkig) niet bij. Nadat de gemeente al een hoop plannen had beoordeeld, kwam Stichting Panopticon in beeld. Deze stichting was “opgericht om de Koepel in Haarlem en het gebied daar omheen tot bloei brengen met academisch onderwijs in Haarlem als hart.”

Rondleidingen

Vind je het leuk om voor of na je filmbezoek een kijkje te nemen in het gebouw? Op donderdagmiddagen organiseert de Koepel rondleidingen. Aanmelden kan via de website van de Koepel.

Aanmelden

Rondleidingen

Foto’s: Nico Windt